PROGRAM SPOTKANIA
UNIWERSYTECKIEJ KOMISJI NAUKI (UKN)
10-12 PAŹDZIERNIKA 2013 

Organizator:

UNIWERSYTET WARMIŃSKO-MAZURSKI W OLSZTYNIE

11 października (piątek)
 

12 października (sobota)
 

materiały ze spotkania

• Ocena parametryczna jednostek naukowych - prof. dr hab. Stanisław Kistryn,
  Prorektor ds. badań naukowych i funduszy strukturalnych, Uniwersytet Jagielloński

• Aspekty prawne realizacji projektów (zatrudnienia, wynagrodzenia, wskaźniki, inne) - prof. dr hab. Marek Górski,
  Prorektor ds. Nauki i Współpracy Międzynarodowej, Uniwersytet Szczeciński

• Sytuacja finansowa uczelni/wydziałów w świetle dotacji statutowej i realizacji wskaźników projektów
  infrastrukturalnych cz.1 Ogólna i UW

• Sytuacja finansowa uczelni/wydziałów w świetle dotacji statutowej i realizacji wskaźników projektów
  infrastrukturalnych cz.2 - Wybrane aspekty sytuacji finansowej UAM, prof. Jacek Witkoś

• Sytuacja finansowa uczelni/wydziałów w świetle dotacji statutowej i realizacji wskaźników projektów
  infrastrukturalnych cz.2 UwB

SPRAWOZDANIE Z POSIEDZENIA UNIWERSYTECKIEJ KOMISJI NAUKI
10 – 12 października 2013, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

1. Otwarcie Sesji UKN.
Posiedzenie otworzył przewodniczący UKN, prof. Ryszard Dębicki, który powitał uczestników spotkania.

2. I Sesja tematyczna „Ocena parametryczna jednostek naukowych”
Wprowadzeniem do dyskusji na temat oceny parametrycznej była prezentacja prof. Stanisława Kistryna, Prorektora ds. badań naukowych i funduszy strukturalnych UJ
Prezentacja jest dostępna na stronie UKN pt.:„Ocena parametryczna jednostek naukowych - prof. dr hab. Stanisław Kistryn, Prorektor ds. badań naukowych i funduszy strukturalnych, Uniwersytet Jagielloński".

W dyskusji udział wzięli:
 Prof. Jacek Witkoś: Uważam, że powinniśmy znać wyniki porównań wszystkich par jednostek naukowych. W obecnym trybie, gdy przeprowadzamy procedurę porównania parami wszystkich jednostek w GWO, nasz wynik, nawet dotyczący nie tylko miejsca w rankingu, ale naszego miejsca w kategorii, zależy od wszystkich porównań wszystkich par.
 Prof. Marek Górski: Oczywiście, instytucja oceniająca ma obowiązek udostępnić takie dane.
 Prof. Sławomir Kaczmarek: dostęp do ankiet jest bardzo ważny, gdyż pomogłoby to zrozumieć efekty oceny. Przy dostępie do efektów oceny wydziałów jednorodnych byłoby możliwe przeanalizowanie oceny wydziałów niejednorodnych i porównanie ich z jednostkami referencyjnymi.
 Prof. Ryszard Dębicki: Uzyskanie takich danych nastręcza wiele trudności. Przykładem może być sytuacja, która zdarzyła się na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej. Na prośbę skierowaną do NCBiR w sprawie uzasadnienia odmowy przyznania środków na grant, Narodowe Centrum Badań i Rozwoju odmówiło protokołu, przysyłając tylko pismo. W oparciu o Kodeks Postępowania Administracyjnego wystosowany został wniosek do NCBiR o udostępnienie protokołu w trybie procedur NCBiR. Jest to casus niosący za sobą skutki, gdyż jedna z uczelni odwołała się od decyzji NCBiR, prosząc o wznowienie procedury oceniającej wniosku, powołując się właśnie na brak udostępnienia informacji na temat przebiegu oceny wniosku.

 Prof. Jacek Witkoś odniósł się sceptycznie do tego, czy uwagi Komisji zostaną uwzględnione przez KEJN.
 Prof. Stanisław Kistryn odpowiedział, że mimo wszelkich wątpliwości co do skuteczności naszych starań warto podjąć próbę przekonania odpowiednich organów, że zmiany w przepisach są konieczne i użyteczne. Do naszych propozycji należy przekonać KEJN do połowy 2014 roku, gdyż wtedy planowany jest początek prac nad nowym rozporządzeniem na 2017 rok.
 Prof. Ryszard Dębicki poinformował, że jest planowane spotkanie z ministrem Ratajczakiem po odwołaniach od decyzji, czyli po 10 grudnia 2013.
 Prof. Marek Górski zauważył, że nie powinna zachodzić okoliczność, w której prawo działa wstecz, a reguły są zmieniane w trakcie.
 Prof. Włodzisław Duch zaznaczył, że jednorodność grup ma fundamentalne znaczenie przy ocenie, gdyż rzadko mamy jednorodne wydziały. Nie chcemy rozdrobnienia i podziału wydziałów, a do tego cała ocena będzie zmuszała jednostki niejednorodne.
 Prof. Szczepan Biliński potwierdził spostrzeżenie prof. Ducha, wg niego cała reforma doprowadzi do rozdrobnienia jednostek, gdyż grupy wspólnej oceny (GWO) nie są jednorodne. Jednorodne jednostki znajdują się przede wszystkim w Polskiej Akademii Nauk, uczelnie wyższe charakteryzują się inną specyfiką.
 Prof. Antoni Różalski również potwierdził spostrzeżenia przedmówców, zauważył bowiem tendencje zmierzające do podziału niektórych wydziałów na Uniwersytecie Łódzkim.

W wyniku dyskusji przygotowane zostało opracowanie zawierające uwagi dotyczące możliwych modyfikacji w procedurze kategoryzacji jednostek naukowych, stanowiące zał. 1 do sprawozdania

Drugą część wypowiedzi prof. Stanisław Kistryn poświęcił ocenie czasopism (cz. 2 Prezentacji „Ocena parametryczna jednostek naukowych - prof. dr hab. Stanisław Kistryn, Prorektor ds. badań naukowych i funduszy strukturalnych, Uniwersytet Jagielloński”).
Poddano ocenie około 2000 polskich czasopism.
Czasopisma kwalifikowane do trzech obszarów wiedzy:
• grupa nauk humanistycznych (H)
• grupa nauk społecznych (S)
• grupa nauk ścisłych, technicznych, medycznych i przyrodniczych (TZ)
Kryteria wstępne (za okres 2 lat) , które czasopismo musi spełnić, aby być punktowane:
1. Udostępnianie listy recenzentów nie rzadziej niż raz w roku
2. Właściwe i jawne zasady recenzowania (double-blind, 2+ recenzentów, …)
3. Posiadanie czynnej strony internetowej
4. Co najmniej 50% recenzentów zewnętrznych
5. Naukowy charakter czasopisma (w każdym numerze 2+ artykułów nauk.)
6. Tytuł i streszczenie w języku angielskim
7. Udokumentowana stabilność wydawnicza
8. Wdrożona procedura zabezpieczająca oryginalność (zapora ghostwriting)
9. Deklaracja wersji pierwotnej (papierowa/elektroniczna)

13 parametrów szczegółowych
1. Predicted Impact Factor (PIF)
2. Polski Współczynnik Wpływu (PWW)
3. Zagraniczna afiliacja autorów
4. Indeksacja w bazach danych
5. Liczba artykułów publikowanych w roku
6. Umiędzynarodowienie recenzentów
7. Częstotliwość wydawania
8. Język publikacji
9. Umiędzynarodowienie rady naukowej
10. Wersje on-line
11 - 13. Redaktorzy statystyczni, tematyczni, językowi

Skoki w punktacji zdarzyły się głównie z powodu niefrasobliwego podejścia do oceny niektórych redakcji i redaktorów – często pokutowało przekonanie, że skoro czasopismo zawsze otrzymywało 10 punktów, to tym razem też dostanie ich 10. Ci redaktorzy, którzy nie byli zainteresowani wprowadzeniem poprawek do ankiet musieli pogodzić się z faktem, iż czasopismo nie dostanie 10 punktów niejako „z automatu”.

Zasady oceny:
Lista A: od 15 do 50 punktów w zależności od IF > 0,005
(JCR, punktacja osobno w grupach tematycznych)
Lista B: od 1 do 10 punktów (co 1); szereg kryteriów
Dane do analizy na podstawie składanych ankiet (system elektroniczny – http://pbn.nauka.gov.pl/)

Lista C: 10 punktów (ERIH) ; w 2012 trzy grupy 10/12/14

Aktualna lista zostanie opublikowana pod koniec roku.

W dyskusji udział wzięli:
 Prof. Szczepan Biliński: Ocena czasopism ma kluczowe znaczenie – jeśli 65 – 70% oceny jednostki zależy od czasopism, to oczywiste jest, że punktacja czasopism jest najważniejsza, gdyż w najwyższym stopniu wpływa na przyznanie kategorii. Pojawiły się niedociągnięcia. Poddano ocenie grupy wspólnej oceny czasopism. W części, gdzie czasopisma są jednorodne, ocena przebiegła sprawnie. Ale w części dotyczącej czasopism niejednorodnych doszło do wielu nieścisłości. Zachodzi wątpliwość, czy Ministerstwo przeanalizowało skład grup, gdyż są grupy tematyczne, które zawierają np. 6 czasopism. Nasuwa się pytanie następujące - jak można poddawać ocenie, przyznającej nawet 50 punktów, czasopisma w grupie, która liczy sobie tylko 6 pozycji?
Ciągłe zmiany w punktacji czasopism pociągają za sobą dalsze niedogodności, gdyż po poprzedniej kategoryzacji jednostki starały się publikować w czasopismach z kategorią A ze względu na punktację, lecz zamiast planowanych 50 punktów za czasopismo udawało im się niejednokrotnie zdobyć jedynie 35. Poza tym są grupy czasopism na tyle małe, że przy tak zaostrzonej ocenie o ich punktacji (np. pomiędzy 50 a 45 punktami) stanowiły różnice objawiające się w trzecim miejscu po przecinku - jest to rzecz niedopuszczalna i niemiarodajna. Impact factor powinien być wskaźnikiem podkreślającym wyraźne różnice, a tym przypadku, gdy o przyznaniu punktów czasopismu decydują setne procenta, takiej jasności brak. Wg prof. Bilińskiego reforma poprzedniego systemu oceny czasopism nie była konieczna.


3. Sesja II:
Aspekty prawne realizacji projektów (zatrudnienia, wynagrodzenia, wskaźniki, inne).
Sesję II poprowadził prof. Marek Górski, prorektor ds. nauki i współpracy międzynarodowej Uniwersytetu Szczecińskiego. Jego prezentacja „Aspekty prawne realizacji projektów (zatrudnienia, wynagrodzenia, wskaźniki, inne)” dostępna jest na stronie internetowej UKN.

W dyskusji udział wzięli:
 Prof. Ryszard Dębicki: Warto zwrócić uwagę na formułę zapisu umowy cywilno-prawnej przy projektach badawczych, aby nie było problemów z rozliczeniem umowy.
 Prof. Jezierski – kluczowe w formułowaniu tematu umowy zawieranej w projekcie badawczym jest podkreślenie faktu, że każdy temat jest pracą określonego rodzaju. Zdobycie grantu jest pracą rodzajowo nową, w związku z czym taka umowa będzie właściwa.
 Prof. Szczepan Biliński: Ważne jest również, by uczestnicy projektu zwracali uwagę na punkt dotyczący procentu czasu pracy poświęcanemu na projekt.
 Prof. Ryszard Dębicki: Dobrym pomysłem byłoby ujednolicenie umów na uczelniach, by w razie jakichkolwiek wątpliwości ze strony audytorów zyskać wsparcie innych jednostek realizujących projekty.

4. Sesja III i IV odbyła się z udziałem Dziekanów i Prodziekanów ds. Nauki Wydziałów Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie

5. Sesja III:
Sytuacja finansowa uczelni/wydziałów w świetle dotacji statutowej i realizacji wskaźników projektów infrastrukturalnych
Sesję III poprowadzili prof. Jacek Witkoś oraz prof. UwB Beata Godlewska-Żyłkiewicz.
Na podstawie prezentacji dostępnych na stronie internetowej UKN - http://www.ukn.uw.edu.pl/10-12X2013Olsztyn.htm zostały przedstawione problemy natury zadaniowej oraz finansowej, z jakimi borykają się Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet Adama Mickiewicza oraz Uniwersytet w Białymstoku.
 Sytuacja finansowa uczelni/wydziałów w świetle dotacji statutowej i realizacji wskaźników projektów infrastrukturalnych cz.1 Ogólna i UW
 Sytuacja finansowa uczelni/wydziałów w świetle dotacji statutowej i realizacji wskaźników projektów infrastrukturalnych cz.2 - Wybrane aspekty sytuacji finansowej UAM, prof. Jacek Witkoś
 Sytuacja finansowa uczelni/wydziałów w świetle dotacji statutowej i realizacji wskaźników projektów infrastrukturalnych cz.2 UwB

W dyskusji udział wzięli:
 Prof. Stanisław Kistryn: Po wrześniowym spotkaniu z ministrem Markiem Ratajczakiem z MNiSW uzyskał informację, że w 2014 roku Ministerstwo nie planuje wzrostu budżetu na naukę, dotacje zostaną utrzymane na poziomie podobnym do środków w 2013 roku. Nie zanotowano wzrostu środków w NCN, natomiast trwają negocjacje dotyczące możliwości podniesienia wysokości kosztów pośrednich.
 Prof. Ryszard Dębicki: Ponad połowa uczelni jest zagrożona utratą płynności finansowej, głównie ze względu na konieczność prefinansowania projektów międzynarodowych, jak również opóźniających się zwrotów środków od instytucji pośredniczących. Powoduje to wzrost zadłużenia w bankach, w których uczelnie zmuszone były zaciągnąć kredyty na pokrycie kosztów związanych z realizacją projektów.
 Prof. Beata Godlewska-Żyłkiewicz: Uniwersytet w Białymstoku planuje sprzedaż kilku nieruchomości w celu pokrycia niedoborów finansowych.
 Prof. Antoni Różalski: Należy ostrożnie podchodzić do pomysł związanych z planowanymi zyskami ze sprzedaży, gdyż nieruchomości bardzo trudno jest sprzedać, zwłaszcza szybko.
 Prof. Grzegorz Węgrzyn: Należy również pamiętać, że nieruchomości wcześniej posiadanych przez uczelnie i opuszczonych w wyniku wybudowania bądź pozyskania nowych gmachów z pieniędzy z funduszy strukturalnych nie można sprzedać w ciągu 5 lat od zakończenia projektu.
 Prof. Andrzej Kowalczyk zgłosił uwagę dotyczącą zasadności finansowania działalności polegającej na prowadzeniu badań naukowych lub prac rozwojowych oraz zadań z nimi związanych, służących rozwojowi młodych naukowców oraz uczestników studiów doktoranckich - wyraził wątpliwość, czy jest konieczny ten strumień finansowania, zwłaszcza w obliczu trudności związanych z wydatkowaniem środków tego typu dotacji.

6. Sesja IV:
Nowe przepisy w procedurach dot. nadawania stopni i tytułów
naukowych.
Sesję IV poprowadził prof. Wojciech Budzyński, Członek Prezydium Centralnej Komisji ds. Stopni i Tytułów.
Przede wszystkim prof. Budzyński omówił główne zadania ustawowe Komisji.
Centralna Komisja ds. Stopni i Tytułów:
 Nadaje jednostkom organizacyjnym uprawnienia do promowania na stopnie doktora i doktora habilitowanego. Bierze przy tym pod uwagę poziom działalności naukowej lub artystycznej jednostki oraz liczbę zatrudnionych w niej osób posiadających tytuł profesora lub stopień doktora habilitowanego.
 Dokonuje okresowej oceny poziomu działalności naukowej lub artystycznej jednostek organizacyjnych oraz zasadności uchwał w sprawie nadawania stopni. Posiada uprawnienia do zawieszania tych uchwał lub ich cofania.
 Powołuje recenzentów w przewodach habilitacyjnych i postępowaniach o tytuł naukowy profesora.
 Przeprowadza postępowanie w przedmiocie przedstawienia Kandydata do tytułu profesora i przedkłada stosowny wniosek do Prezydenta RP.
 Rozpatruje odwołania osób ubiegających się o nadanie stopni naukowych od negatywnych decyzji naukowych jednostek organizacyjnych.

Jednostki o największej liczbie członków CK:
Uniwersytety:
 Jagielloński - 16
 Warszawski - 14
 Mickiewicza - 13

Uniwersytety przymiotnikowe:
 techniczne / politechniczne
• Politechnika Warszawska – 9
• Politechnika Wrocławska – 8
• AGH - 5
 medyczne
• Poznański Uniwersytet Medyczny - 5
• Warszawski Uniwersytet Medyczny - 4
 ekonomiczne
• Uniwersytet Ekonomiczny Poznań – 4
• Uniwersytet Ekonomiczny Kraków – 4
• SGH – 3
 artystyczne
• Uniwersytet Artystyczny Poznań – 2
• Uniwersytet Artystyczny Warszawa – 2
 przyrodnicze / rolnicze
• Uniwersytet Warmińsko-Mazurski Olsztyn – 5
• Uniwersytet Przyrodniczy Poznań – 5
• SGGW – 3

Wnioski wpływające do Centralnej Komisji ds. Stopni i Tytułów: odnotowano wzrost liczby wniosków (w 2012 – o 24%, w 2013 - jeszcze nie można podać dokładnej liczby, ale patrząc na liczbę wnisków złożonych do września br. widać wyraźny wzrost), szczególnie o tytuł (42%).
Wniosków o uprawnienia do nadawania stopni naukowych wpłynęło 97, z tego 29 spotkało się z odmową (ok. 30%). Liczba wniosków w przewodach habilitacyjnych wg starej ścieżki zmniejszyła się o ~15%. W nowym postępowaniu habilitacyjnym powołano 720 komisji. Odwołań od odmownych uchwał Rad wydziałów było 90 (wzrost o ok. 40%)
Nastąpiły następujące zmiany w przepisach:
Art. 26. 1. Tytuł profesora może być nadany osobie, która uzyskała stopień doktora habilitowanego lub osobie, która nabyła uprawnienia równoważne z uprawnieniami doktora habilitowanego na podstawie art. 21a, oraz:
 posiada doświadczenie w kierowaniu zespołami badawczymi realizującymi projekty finansowane w drodze konkursów krajowych i zagranicznych;
 w ust. 1 pkt. 1-3 otrzymują brzmienie:
 posiada osiągnięcia naukowe znacznie przekraczające wymagania stawiane w postępowaniu habilitacyjnym
 posiada doświadczenie w kierowaniu zespołami, realizującymi projekty finansowane w drodze konkursów krajowych lub zagranicznych lub odbyła staże naukowe w instytucjach naukowych, w tym zagranicznych, lub prowadziła prace naukowe
w instytucjach naukowych, w tym zagranicznych;
 posiada osiągnięcia w opiece naukowej – uczestniczyła co najmniej trzy razy w charakterze promotora lub promotora pomocniczego w przewodzie doktorskim, w tym co najmniej raz w charakterze promotora oraz co najmniej dwa razy w charakterze recenzenta w przewodzie doktorskim lub postępowaniu habilitacyjnym, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3
 uchyla się pkt. 4

W art. 28 po ust. 3 dodaje się ust. 3a i 3b w brzmieniu:
 3a. W przypadku powzięcia wiadomości o możliwości naruszenia przez kandydata do tytułu profesora praw autorskich Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej zwraca się do Centralnej Komisji o dołączenie do wniosku opinii Komisji do spraw etyki w nauce przy Polskiej Akademii Nauk.
 3b. W przypadku wydania przez Komisję, o której mowa w ust. 3, negatywnej opinii Centralna Komisja wznawia postępowanie dotyczące nadania tytułu profesora lub wszczyna postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności postępowania w sprawie nadania tytułu profesora”
 po art. 29a dodaje się art.. 29b w brzmieniu:
 „Art. 29b. W przypadku stwierdzenia nieważności postępowania w sprawie nadania tytułu profesora osoba, której nadano tytuł profesora traci prawo do posługiwania się tym tytułem”

w art. 36 w ust. 1 pkt. 3-6 otrzymują brzmienie:
 wykaz osób posiadających stopień doktora habilitowanego oraz osób, które nabyły uprawnienia równoważne z uprawnieniami doktora habilitowanego na podstawie art. 21a, uprawnionych do recenzowania w przewodach doktorskich i postępowaniach habilitacyjnych, w podziale na dziedziny nauki i dziedziny sztuki, obejmujący imiona, nazwiska oraz jednostki organizacyjne zatrudniające wykazane osoby;
 wykaz osób posiadających tytuł profesora uprawnionych do recenzowania w postępowaniach o nadanie tytułu w podziale na dziedziny nauki i dziedziny sztuki, z podaniem imion, nazwisk oraz jednostek organizacyjnych zatrudniających wykazane osoby;

Art. 11. 1. Stopień doktora jest nadawany w drodze przewodu doktorskiego, a stopień doktora habilitowanego w drodze postępowania habilitacyjnego, wszczętego na wniosek osoby ubiegającej się o nadanie stopnia.
W art. 11: ust 2 otrzymuje brzmienie:
„2. Warunkiem wszczęcia przewodu doktorskiego jest posiadanie wydanej lub przyjętej do druku publikacji naukowej w formie książki lub co najmniej jednej publikacji naukowej w recenzowanym czasopiśmie naukowym wymienionym w wykazie czasopism naukowych ogłaszanym przez ministra właściwego do spraw nauki lub w recenzowanych materiałach z międzynarodowej konferencji naukowej lub publiczna prezentacja dzieła artystycznego”
po ust 2 dodaje się ust 3 w brzmieniu:
„3. W przypadku osoby będącej beneficjentem programu „Diamentowy Grant”, o którym mowa w art.. 187a ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym, która nie spełnia warunku wszczęcia przewodu doktorskiego określonego w ust. 2warunkiem wszczęcia tego przewodu jest dołączenie do wniosku opinii potwierdzającej wysoki poziom zaawansowania oraz jakości prac badawczych prowadzonych przez tę osobę, wydanej przez opiekuna naukowego posiadającego tytuł profesora lub stopień doktora habilitowanego lub uprawnienie równoważne z uprawnieniami doktora habilitowanego, nabyte na podstawie art. 21a ustawy”

W dyskusji udział wzięli:
 Prof. Sławomir Kaczmarek: Skoro osoby przeprowadzające procedurę nadania stopnia naukowego mogą przeprowadzać ją w innych wydziałach - kto powinien pokrywać koszty?
 Prof. Grzegorz Węgrzyn: Koszty może pokryć jednostka bądź kandydat, z tym, że kandydat ponosi tylko koszty wynagrodzeń, bez kosztów administracyjnych.


4. Prof. Włodzisław Duch na przykładzie Forum Uniwersytetu Mikołaja Kopernika (https://login.umk.pl/) omówił możliwości, jakie daje taka forma nawiązywania kontaktu oraz prowadzenia dyskusji on-line pomiędzy Członkami Komisji. Prof. Duch zaproponował, by takie forum stworzyć dla Uniwersyteckiej Komisji Nauki.

5. Termin kolejnego spotkania UKN ustalono na grudzień br. na Uniwersytecie Warszawskim. Na spotkanie planowane jest zaproszenie ministra Marka Ratajczaka z MNiSW oraz Dyrektor KPK, dr Andrzej Siemaszko.


Na tym spotkanie zakończono.
sporządziła: mgr Beata Kryśkiewicz
Warszawa, 15 października 2013

ZAŁ. 1


Kraków, 17.08.2013
Stanisław Kistryn
Instytut Fizyki UJ
(Członek KEJN)



Uwagi dotyczące możliwych modyfikacji
w procedurze kategoryzacji jednostek naukowych



Po ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw (poz. 877, z 01.08.2012.) Rozporządzenia „w sprawie kryteriów i trybu przyznawania kategorii naukowej jednostkom naukowym” oraz przed ostatecznym ustaniem mojego członkostwa w Komitecie chciałbym przekazać Państwu uwagi, dotyczące możliwych w następnej edycji kategoryzacji modyfikacji stosowanej procedury. Modyfikacja dotyczy trybu ustalania kategorii w ramach GWO, jest uproszczeniem metody porównań „każdy-z-każdym” i eliminuje (kilka) ewentualnych zarzutów, które były nam już sygnalizowane. Dlatego pierwszą z modyfikacji uważam za wartą zapamiętania na przyszłość i zastosowania. Jeśli zmodyfikowany tryb zostałby przyjęty, to druga propozycja dotyczy próby podejścia do kwestii jednostek interdyscyplinarnych. W tym punkcie pozostają pewne problemy, które opisuję, ale które mam nadzieję uda się w przyszłości rozwiązać.


I. Tryb kategoryzacji

W obecnym trybie, po zdefiniowaniu składu Grupy Wspólnej Oceny (GWO) i określeniu dla niej jednostek referencyjnych (JR – będę konkretne jednostki referencyjne rozgraniczające kategorie A/B i B/C oznaczał odpowiednio AB i BC), przeprowadzamy procedurę porównania parami wszystkich jednostek w tej GWO, z włączeniem obu JR. Kategoria jest przyznawana (proponowana) poprzez odniesienie ostatecznej oceny jednostki naukowej (JN), uzyskanej ze wszystkich porównań, do ostatecznej oceny jednostek AB i BC. Dodatkowo, ostateczne oceny JN (i JR) w danej GWO ustalają ranking jednostek.

Proponowane uproszczenie polega na zaniechaniu porównań „każdy-z-każdym”. W celu ustalenia kategorii danej JN wystarczy porównać ją (stosując metodę obecną, czyli ważoną relację przewyższania w porównaniu pary jednostek) jedynie z AB i z BC. Stosując notację Rozporządzenia, dysponujemy wtedy dla każdej JN dwoma liczbami – całkowitymi wynikami punktowymi porównania danej JN z AB i z BC, oznaczanymi V(JN,AB) oraz V(JN,BC).

Kategorię tej JN ustalimy (zaproponujemy) na zasadzie następującej:
• Gdy V(JN,BC) > 0 oraz V(JN,AB) ≥ 0, to JN otrzymuje kategorię A.
• Gdy V(JN,BC) ≥ 0 oraz V(JN,AB) < 0, to JN otrzymuje kategorię B.
• Gdy V(JN,BC) < 0 oraz V(JN,AB) < 0, to JN otrzymuje kategorię C.
Te warunki odpowiadają obecnym zapisom w Rozporządzeniu.

Należy pamiętać, że konieczne jest takie przyjęcie wartości ocen obu JR, aby AB przewyższało BC, czyli aby V(AB,BC) > 0 (silna większość, JR nie powinny być nierozróżnialne, co jest dość oczywiste). W naszym zastosowaniu będzie to zawsze spełnione.

Biorąc pod uwagę powyższy, zawsze spełniony warunek, zapis można zredukować do:
• Gdy V(JN,AB) ≥ 0 to JN otrzymuje kategorię A
(jeśli JN przewyższa, lub jest nierozróżnialna z AB, to na pewno przewyższa BC).
• Gdy V(JN,BC) < 0 to JN otrzymuje kategorię C
(jeśli BC przewyższa JN, to na pewno przewyższa ją także AB)
• W pozostałych przypadkach JN otrzymuje kategorię B.
Należy wyraźnie podkreślić, że stwierdzenia w nawiasach nie są ogólnie matematycznie prawdziwe, natomiast w naszym zastosowaniu, gdy jednostki AB i BC są istotnie różne, są one spełnione zawsze.

Oczywiste jest pytanie – czy wyniki będą takie same w obu trybach ? W naszym zastosowaniu – tak ! Będziemy oceniać około 1000 JN. Jeśli nawet w jednym przypadku przypisanie kategorii byłoby inne, to bardzo bym się zdziwił. Znowu – to nie jest matematycznie słuszne przy dowolnym rankingu (dowolnych wieloparametrowych obiektów). Natomiast nasz przypadek jest dość specyficzny, cztery kryteria są jednak skorelowane (jakość JN odbija się w każdym z nich), więc nie ma silnego „tasowania” się w wyniku porównań parami. Ewentualny bardzo rzadki przypadek omówię poniżej, w punkcie 2.

Widzę następujące zalety uproszczenia trybu kategoryzacji:
1. Porównywanie wszystkich par jednostek w GWO jest eleganckim narzędziem tworzenia rankingu. Jeśli celem jest przyznanie kategorii, a nie ranking, to wystarcza porównanie danej JN z JR. Metoda ustalania kategorii staje się bardziej zrozumiała i przystępna.
Zarzut, że rankingu nie da się stworzyć, też nie jest prawdziwy. Jeśli w danej GWO kogoś interesowałoby ustawienie kolejności jednostek, to można to uczynić szeregując je ze względu na wartości V(JN,AB) dla wszystkich JN w tej grupie (lub, jeśli ktoś woli, można porównać V(JN,BC); kolejność wyjdzie taka sama).
2. W obecnym trybie możliwy jest następujący przypadek (omawialiśmy go), niezbyt częsty i mało prawdopodobny, dlatego uznaliśmy, że ewentualność taką musimy przyjąć jako właściwość metody. Jeśli mamy kilka jednostek jakościowo zbliżonych do jednej z JR, to może się zdarzyć, że pewna JN w rankingu znajdzie się powyżej tej JR, mimo iż w bezpośrednim porównaniu jest przez JR przewyższana. W zmodyfikowanej metodzie tylko porównanie z JR decyduje o kategorii – jest to łatwiejsze do wytłumaczenia niż „zawiłość” wprowadzana przez „rozgrywki” bezpośrednie wszystkich par.
3. Następuje ujednolicenie trybu przyznawania kategorii w „regularnym” trybie (co 4 lata) oraz jednostek, które zgłaszają się pomiędzy regularnymi terminami. W istocie, już teraz pomiędzy kategoryzacjami Rozporządzenie przewiduje właśnie takie uproszczone przyznawanie kategorii. Odpadłby zarzut, że JN naukowe traktowane są inaczej, zależnie od terminu zgłoszenia się po kategorię.
4. Otwiera się droga do lepszego potraktowania jednostek interdyscyplinarnych, o czym poniżej.


II. Kategoryzacja jednostek niejednorodnych

Przy obecnych założeniach, każda JN trafia do pewnej GWO, która grupuje jednostki prowadzące prace w zbliżonych dyscyplinach nauki. O ile nie ma większych problemów i zapewne różnic co do rozrzutu wartości ocen w kryteriach 2-4, nawet pomiędzy różnymi GWO, to dorobek w ramach kryterium 1 jest mocno zależny od dyscypliny. Problem stanowią jednostki interdyscyplinarne, których pracownicy działają w obszarach, które różnią się „zwyczajami” publikacyjnymi – w jednych publikuje się i cytuje dużo, w innych mało. Jako przykład użyję wyimaginowanej jednostki Matematyczno-Chemicznej (MC), jako że te dwie dziedziny różnią się dramatycznie. W matematyce publikuje się rzadziej, czasopisma mają generalnie niższy IF, niż w chemii. Nie pomaga nawet stworzenie osobnej grupy takich jednostek, nawet gdyby ich liczba na to pozwalała, bo zawartość komponentów M i C w takich jednostkach może być diametralnie różna.

Skład jednostki zdefiniować można poprzez ilość pracowników (wchodzących do liczby N) przypisanych do określonej dyscypliny nauki. Przykładem takiego przypisania jest tabela, którą otrzymaliśmy od Pana Radcy w mailu z 13.04.2012. Należałoby przyjąć próg, kiedy uznamy że JN jest niejednorodna – przykładowo, dla dwóch reprezentowanych dyscyplin (jak przykładowa jednostka MC), można byłoby uznać, że jeśli w N = N1 + N2 jeden z ułamków N1/N lub N2/N jest większy niż 0.15 („domieszka” drugiej dyscypliny co najmniej 15%, oczywiście do ostatecznego uzgodnienia), to uznajemy jednostkę za niejednorodną i stosujemy metodę opisaną poniżej. W przeciwnym przypadku „domieszkę” traktujemy za nieistotną, a jednostkę za jednorodną. Należałoby dopracować te rozróżnienia dla JN obejmujących więcej niż dwie dyscypliny, najprościej byłoby powiedzieć, że uwzględnia się „domieszki” większe niż (n.p.) 15%, mniejsze zalicza się do dominującej dyscypliny (oczywiście trzeba rozpatrzyć przypadki niejednoznaczne, przykładowo gdy mamy dwie dyscypliny reprezentowane po 45%, to do której doliczyć pozostałe 10%, itp.).

Aby zobrazować problem przypuśćmy, że dla grupy, obejmującej dyscyplinę M mamy wartość kryterium 1 dla JR AB zdefiniowaną jako 60 punktów (1.5 dobrej publikacji na pracownika), a dla grupy dyscypliny C ta wartość przyjęta jest jako 100 punktów (2.5 publikacji). Niech rozważana niejednorodna jednostka ma N = 20 pracowników, z czego NM = 10 przypisane jest do dyscypliny M oraz NC = 10 do dyscypliny C. Jednostka przedstawiła publikacje za 1500 punktów. W zależności do której GWO trafi jednostka MC, jej porównanie z JR AB (względem kryterium 1, w którym wynik jednostki MC to 75) będzie inne: w grupie C będzie sporo poniżej progu, w grupie M – sporo ponad progiem.

Załóżmy, że potrafimy zdefiniować wartości ocen JR (AB i BC) dla jednorodnych GWO (w przykładzie – czystych grup jednostek M i C z osobna). Dyskusję ograniczam do kryterium 1, ponieważ w innych kryteriach sytuacja jest analogiczna. Przypominam, że eśli przyjęliśmy zmodyfikowany tryb kategoryzacji według propozycji I, to jednostki jednorodne oceniamy przez porównanie z JR AB i BC w odpowiedniej GWO.

Propozycja: Dla niejednorodnej JN stosujemy inne podejście. Mianowicie, dla takiej JN tworzymy jej własne jednostki referencyjne AB i BC, odpowiednio „mieszając” wartości kryteriów JR z grup „czystych”. Koncentrując się na kryterium 1 i na JN reprezentującej dwie dyscypliny, możemy zapisać:
Znamy wartości O1(ABD1), O1(BCD1), O1(ABD2), O1(BCD2) czyli oceny w kryterium 1 jednostek referencyjnych z „czystych” dyscyplin D1 i D2 (w przykładzie D1 ≡ M, D2 ≡ C oraz O1(ABD1) ≡ O1(ABM) = 60, O1(ABD2) ≡ O1(ABC) = 100; nie było w przykładzie mowy o jednostce BC, ale naturalnie sytuacja jest analogiczna).
Oczywiście znamy też ocenę naszej jednostki O1(JN), w przykładzie O1(MC) = 75.
Znamy skład jednostki ND1 i ND2, przy czym N = ND1 + ND2. W przykładzie ND1 = ND2 = 10.
Jednostka referencyjna AB, odpowiadająca składem (co do ilościowej „mieszaniny” dyscyplin) naszej JN powinna charakteryzować się wartością w kryterium 1 daną wzorem:
O1(ABJN) = (ND1/N) • O1(ABD1) + (ND2/N) • O1(ABD2)
i analogicznie dla specyficznej dla tej JN jednostki referencyjnej BCJN. Podobnie, zamieniając indeks 1 kolejno przez 2, 3 i 4 otrzymamy wartości pozostałych ocen obu JR, składem odpowiadających rozważanej, interdyscyplinarnej JN. Są to ważone średnie z odpowiednich ocen JR, zdefiniowanych dla konkretnych (w sensie „czystości” dyscyplin) GWO, a wagami są udziały w liczbie N ilości pracowników pracujących w odpowiednich dyscyplinach w rozważanej JN. W naszym przykładzie otrzymamy
O1(ABJN) ≡ O1(ABMC) = (NM/N) • O1(ABM) + (NC/N) • O1(ABC) = 30 + 50 = 80.
Kategorię przyznajemy poprzez porównanie (jak w I) naszej JN z tak skonstruowaną, specjalnie dla niej, jednostką referencyjną. W przykładzie 75 = O1(MC) < O1(ABMC) = 80, więc rozważana jednostka nie otrzyma kategorii A, prawdopodobnie zasłuży na kategorię B (o ile sytuacja w pozostałych kryteriach okaże się podobna).

Metodę oczywiście łatwo można rozbudować na JN reprezentującą więcej niż dwie dyscypliny: oznaczmy ilość reprezentowanych znacząco (ponad przyjętym progiem) dyscyplin przez K. Jeśli kryteria numerowanie są przez i, i = 1,2,3,4, a dyscypliny przez k = 1,2,...,K, to wzory na wartości ocen jednostek referencyjnych specyficznych dla danej JN są następujące:
Oi(ABJN) = Σk [(Nk/N) • Oi(ABk)]
Oi(BCJN) = Σk [(Nk/N) • Oi(BCk)]
w których sumowanie przebiega po wszystkich dyscyplinach k, z osobna dla każdego kryterium i.

Co więcej, metoda pozwala także skonstruować jednostki referencyjne dla JN, która obejmuje dyscypliny z różnych grup dziedzin nauki (z zakresu zainteresowania różnych Komisji). Wtedy różnice są nie tylko w wartościach ocen JR, ale także w wartościach wag Wi, używanych w obliczaniu całkowitego wyniku punktowego porównania JN z AB i z BC. Wartości ocen JR obliczamy według schematu jak powyżej, natomiast dodatkowo powinniśmy wyliczyć także „zważone wagi”. Musimy zsumować liczby pracowników w dyscyplinach zaliczanych do określonych grup dziedzin nauki i tymi ułamkami (w stosunku do całkowitej liczby N) zważyć wagi Wi, które zastosowane zostaną w wyliczaniu V(JN,ABJN) i V(JN,BCJN). Uproszczone podejście mogłoby zakładać, że dla JN obejmujących (w sposób znaczący, w sensie jak powyżej) dyscypliny z różnych grup dziedzin nauki, parametry JR obliczamy według omawianego schematu, natomiast wagi przyjmujemy zawsze jako po prostu średnią arytmetyczną z dwóch (JN obejmująca trzy grupy dziedzin to ewenement i raczej nie występuje) obszarów. Ponieważ wagi w poszczególnych rodzajach jednostek nie różnią się bardzo, to i różnica średniej arytmetycznej i ważonej nie będzie bardzo istotna.

Zaletą prezentowanego w II rozwiązania jest indywidualne traktowanie interdyscyplinarnych JN, co postulowane jest bardzo często i głośno. Do rozwiązania pozostaje problem wyliczania wartości ocen JR tzw. „czystych”. O ile w kryterium 1 można to oprzeć na opinii eksperckiej (teraz tak to robimy, więc ujednorodnienie grupy tylko pomoże), w kryterium 4 jest możliwe do zdefiniowania (w tym kryterium ocena nie powinna zależeć od dyscypliny, ani nawet od grupy dziedzin), to pozostaje pytanie na jakiej grupie jednostek oprzeć metody statystyczne, które prowadzić mają do wyznaczenia wartości ocen JR dla kryteriów 2 i 3. Być może doświadczenia w pierwszej kategoryzacji pomogą uzyskać odpowiedź.


 

ARCHIWUM Z IV KADENCJI UKN

Nad zawartością strony czuwa mgr Beata Kryśkiewicz
Wszelkie uwagi i komentarze dotyczące strony prosimy kierować do:  beatabest@adm.uw.edu.pl

Ostatnia modyfikacja: poniedziałek, 05 grudnia 2016